Gỉ sét là tình trạng thường thấy ở kim loại sau một thời gian dài sử dụng. Hậu quả là các dụng cụ, máy móc… trở nên mất thẩm mỹ, bị phá vỡ cấu trúc, tốn nhiều chi phí tu sửa. Câu hỏi đặt ra là tại sao kim loại lại bị rỉ sét? Làm thế nào để phòng ngừa, khắc phục trình trạng này? Những thắc mắc trên sẽ được VNJ Precision giải đáp trong bài viết sau đây.
Rỉ sét là gì? (gỉ sét là gì)
Rỉ sét (tên tiếng anh là Rust) là tình trạng sắt hoặc hợp kim của sắt (thép, gang…) bị ăn mòn khi tiếp xúc với oxi, nước hoặc không khí ẩm trong khoảng thời gian sử dụng. Phản ứng hóa học gây nên tình trạng rỉ sét được gọi là quá trình oxy hóa: sắt + oxy + nước => sắt oxit (gỉ sét)
Khi bị gỉ sét thì trên bề mặt của kim loại sẽ xuất hiện những lớp vảy màu nâu, đỏ hoặc nâu đỏ và dễ vỡ. Quá trình gỉ nhanh hay chậm sẽ phụ thuộc vào loại kim loại, độ ẩm, lượng oxy…
Nhiều người thắc mắc rằng “gỉ sét” hay “rỉ sét” mới đúng. Có quan điểm cho rằng hai từ đều đúng vì đều có nghĩa là tình trạng kim loại tiếp xúc với không khí ẩm nên bị gỉ (rỉ). Tuy nhiên, theo Từ điển Tiếng Việt xuất bản năm 2003 thì từ “gỉ sét” mới là từ đúng và cũng được sử dụng thông dụng nhất. Còn”rỉ sét” là do cách đọc khác nhau ở các vùng miền nên nếu sử dụng cũng không có gì sai.
Nguyên nhân hiện tượng gỉ sét
Hiện tượng gỉ sét ở kim loại được hình thành do kim loại tiếp xúc với oxy, độ ẩm trong khoảng thời gian dài. Màu nâu đỏ trên bề mặt kim loại chính là kết quả của việc hình thành nên oxit sắt.
Về góc độ hóa học đây chính là sự chuyển hóa từ electron kim loại qua oxi nên đã tạo ra sự thiếu hút điện tử trong kim loại. 3 yếu tố để hình thành nên hiện tượng này chính là sắt, oxy và nước. Ngoài ra sẽ có những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình này, bao gồm:
- Loại kim loại: Sắt, thép sẽ dễ bị gỉ hơn là nhôm, gang hay thép không gỉ.
- Độ ẩm: Nếu kim loại ở trong môi trường ẩm ướt, hơi nước ngưng tụ trên kim loại sẽ đẩy nhanh quá trình gỉ.
- Oxy: Oxy sẽ có trong nước, môi trường ẩm ướt và có trong khí CO2. Khi CO2 tiếp xúc với nước sẽ đẩy nhanh quá trình oxi hóa của sắt. Vì vậy ngay cả khi kim loại không ở môi trường ẩm ướt vẫn có thể bị gỉ.
- Hóa chất khác: Muối, axit giúp đẩy nhanh quá trình oxi hóa sắt.
- Nhiệt độ: Nhiệt độ cao thì các phân tử nước và oxy hoạt động mạnh hơn nên dễ dàng xâm nhập vào bề mặt của kim loại và đẩy nhanh tốc độ gỉ sét.
- Yếu tố khác: Kim loại bị dính tạp chất, hàm lượng cacbon trong thép dẫn đến tình trạng gỉ ở sắt
Nhôm có bị gỉ set không? Câu trả lời là tùy vào loại nhôm, nhôm là một trong những hợp kim rất phổ biến và có nhiều ứng dụng khác nhau. Mỗi ứng dụng đó sẽ sử dụng các loại nhôm khác nhau để tăng độ bền, hiệu quả và liên quan đến giá thành. Một số loại nhôm phổ như A5052, A6061, A7075,… Trong đó nhôm A7075 chứa thành phần cacbon cao hơn giúp cho loại nhôm này có độ cứng cao hơn hẳn, vì lý do này nên A7075 rất dễ dang bị oxi hóa ở môi trường tự nhiên. Để hiểu hơn bạn nên tham khảo bài viết bên dưới.
Xem thêm: Nhôm là gì? thành phần hóa học và tính chất của nhôm
Các loại gỉ sét: rỉ sét đỏ, vàng, nâu…
Để phân biệt các loại gỉ sét sẽ dựa vào màu sắc, sau đây là các loại rỉ sét phổ biến bạn cần biết:
- Rỉ sét đỏ: Do tiếp xúc với môi trường có oxy cao cộng thêm hơi nước nên sẽ tạo ra loại rỉ sét đỏ. Gỉ đỏ ở sắt xuất hiện ở giai đoạn quá trình ăn mòn đã diễn ra rất lâu mà không có bất kỳ dấu hiệu nào để nhận biết. Loại gỉ này gây thiệt hại đáng kể cho cấu trúc của kim loại và khó để khắc phục khi đã quá nghiêm trọng.
- Rỉ sét vàng: Đây là dạng gỉ có màu hơi vàng hoặc vàng nâu do sự trộn lẫn của nhiều tạp chất với oxit sắt. Loại này sẽ xuất hiện trong môi trường có độ ẩm cao, chúng thường thấy ở bề mặt có các vết gỉ đang chảy nhỏ giọt.
- Rỉ sét nâu là loại hình thành trong môi trường có độ ẩm thấp và oxi cao. Gỉ nâu không xuất hiện trên toàn bộ bề mặt mà xuất hiện ở những mảng nhất định.
- Rỉ sét đen xuất hiện ở môi trường có ít oxi cộng với độ ẩm thấp. Loại gỉ này xuất hiện với những vết đen và không lan ra nhanh như loại khác.
- Rỉ xanh là loại xuất hiện trong môi trường oxy thấp ví dụ như thép trong môi trường nước nhiều Clo.
Lưu ý rằng các loại gỉ này có thể xuất hiện đồng thời trên bề mặt kim loại.
Tác hại của việc kim loại bị rỉ sét
Tình trạng gỉ ở kim loại sẽ dẫn đến những tác hại về mặt kinh tế, thẩm mỹ, sức khỏe… Dưới đây là những tác hại chính:
- Gỉ làm xấu bề mặt kim loại, làm kim loại không chắc chắn, phá vỡ cấu trúc ảnh hưởng đến độ an toàn khi sử dụng
- Tình trạng gỉ kim loại ảnh hưởng đến chức nang của các đồ vật được làm tự kim loại. Ví dụ như bánh răng xe bị gỉ sẽ không thể hoạt động trơn tru được
- Ảnh hưởng đến đồ vật xung quanh. Nếu đường ống bị rỉ sét khi nước chảy qua đường ống ngấm vào tường, sàn nhà hoặc các đồ vật khác sẽ ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ của những đồ vật này.
- Gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường đất và nước
- Gây thiệt hại về kinh tế do phải bỏ ra chi phí sửa chữa, thay thế kim loại bị gỉ sét.
Biện pháp phòng ngừa và cách tẩy rỉ sét hiệu quả
Với những tác hại của tình trạng kim loại bị oxi hóa cần có những biện pháp phòng ngừa cũng như xử lý kịp thời, hiệu quả. Sau đây là những giải pháp đối phó với tình trạng gỉ mà bạn nên tham khảo
Một số biện pháp phòng tránh tình trạng rỉ sét
- Sử dụng và bảo quản các vật dụng kim loại sạch sẽ và nơi khô ráo. Khi phát hiện bị ướt, hãy lau khô để ngăn rỉ sét hình thành. Ví dụ như động cơ ô tô, máy giặt… cần được lau sạch cẩn thận.
- Sử dụng lớp phủ chống gỉ. Bạn có thể sơn, sơn tĩnh điện, dầu hoặc sáp. Biện pháp này sẽ đảm bảo kim loại được bao phủ hoàn toàn ngăn oxy và độ ẩm tiếp cận.
- Kiểm tra kim loại thường xuyên để phát hiện kịp thời các dấu hiệu gỉ sét nào và tìm cách xử lý. Khi gắn kim loại với kim loại khác hãy chọn loại chống gỉ. Ví dụ sử dụng ốc vít làm từ vật liệu chống gỉ như thép không gỉ khi gắn với các thiết bị làm từ sắt hoặc hợp kim của sắt.
- Xử lý bề mặt bằng cách phủ lên kim loại các loại hóa chất còn được gọi bằng: anode (anode trắng, anode đen, anode màu,..) nhuộm đen, nikel hóa, thấm nito,… Trong gia công cơ khí hoặc chế tạo máy, nhà sản xuất sẽ chọn các loại xử lý bề mặt phù hợp để tăng độ bền và bảo vệ chi tiết máy đó.
Cách tẩy rỉ sét dễ làm và hiệu quả
Một số mẹo tẩy gỉ áp dụng cho những đồ vật có kích thước nhỏ hoặc dễ dàng loại bỏ vết gỉ bạn có thể áp dụng:
- Dùng chanh và muối là cách ít tốn sức và tiết kiệm chi phí. Với phương pháp này bạn chỉ cần phủ muối lên bề mặt sau đó vắt nước cốt chanh lên, lặp lại cho đến khi vết gỉ được loại bỏ
- Sử dụng giấm để loại bỏ gỉ là một cách đơn giản, dễ kiếm và dễ làm. Bạn hãy ngâm những đồ bị gỉ ngập trong giấm và để qua đêm. Sau khi ngâm xong hãy cạo lớp gỉ bằng bản chải hoặc bùi nhùi thép. Đối với những đồ không thế tháo ra để ngâm bạn có thể nhúng giẻ qua giấm và quấn vào khu vực bị gỉ.
Dùng bột nở để áp dụng với các đồ vật như xoong nồi, chảo. Rửa sạch đồ vật sau đó rắc bột nở lên, sau 1 tiếng cọ rửa lại và lau khô.
Dùng khoai tây kết hợp muối và banking soda chà lên vết gỉ - Đối với những vết gỉ cứng đầu bạn có thể dùng một số chất tẩy như: RP7, SYK Rust, Evapo-rust, Metal Rescue….
Gỉ sét là một hiện tượng tự nhiên khó có thể tránh khỏi trong quá trình sử dụng kim loại. Hy vọng với những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này. Cập nhật thêm những kiến thức hữu ích tại VNJ Precision.
